Sorbitol là gì?

Sorbitol (hay còn gọi là glucitol) là một loại chất tạo ngọt nhân tạo thuộc nhóm polyol (đường rượu), thường được sử dụng trong thực phẩm dành cho người ăn kiêng, kẹo không đường, kem đánh răng, nước súc miệng và một số loại thuốc. Sorbitol có vị ngọt nhẹ, chỉ bằng khoảng 60% độ ngọt của đường sucrose nhưng chứa ít calo hơn.

Sorbitol thường được ghi trên nhãn bao bì với ký hiệu E420 và được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới.

Hình ảnh phân tử Sorbitol

Tính chất hóa học của Sorbitol

Về mặt hóa học, Sorbitol (C₆H₁₄O₆) là một alditol – tức là một loại rượu đa chức hình thành từ phản ứng khử aldehyde của glucose. Với công thức phân tử C₆H₁₄O₆, Sorbitol mang đầy đủ đặc điểm của các hợp chất polyol. Dưới đây là những tính chất hóa học nổi bật của Sorbitol:

1. Tính khử nhẹ

Sorbitol là một rượu bậc một đa chức, nhưng không phải là chất khử mạnh như glucose vì nó không có nhóm aldehyde (-CHO). Tuy nhiên, trong một số phản ứng nhất định, Sorbitol vẫn có thể bị oxy hóa thành các acid hữu cơ như acid glucaric hoặc acid sorbic.

2. Tính chất của rượu đa chức

Sorbitol có sáu nhóm hydroxyl (-OH) nên có các đặc điểm của rượu đa chức:

• Phản ứng este hóa: Có thể phản ứng với acid hữu cơ hoặc acid vô cơ để tạo ra các este polyol. Ví dụ, phản ứng với acid nitric tạo nitro este.

• Phản ứng với anhydride hoặc acid béo: Sử dụng trong sản xuất chất hoạt động bề mặt (surfactants), chất nhũ hóa.

• Phản ứng với aldehyde (như formaldehyde): Tạo ra các nhựa tổng hợp hoặc các dẫn xuất khác trong công nghiệp.

3. Phản ứng oxy hóa

Dưới tác dụng của các chất oxy hóa mạnh như HNO₃, Sorbitol có thể bị oxy hóa hoàn toàn thành acid glucaric.

4. Không tham gia phản ứng tráng bạc

Không giống như glucose, Sorbitol không tham gia phản ứng tráng bạc (phản ứng Tollens) vì không có nhóm aldehyde – đây là điểm khác biệt cơ bản giữa glucose và sorbitol trong thực nghiệm hóa học.

5. Phản ứng lên men (trong điều kiện sinh học)

Trong môi trường sinh học (với vi khuẩn đường ruột), Sorbitol có thể bị lên men thành khí và acid, gây đầy hơi và tiêu chảy nếu dùng quá mức. Đây là cơ sở gây ra tác dụng phụ khi Sorbitol được sử dụng trong thực phẩm.

Tác hại của Sorbitol đối với sức khỏe

Mặc dù Sorbitol được nhiều tổ chức y tế công nhận là an toàn khi sử dụng với liều lượng hợp lý, tuy nhiên việc dùng quá mức Sorbitol có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ và người có hệ tiêu hóa nhạy cảm.

Sorbitol được dùng làm thuốc nhuận tràng

1. Sorbitol gây rối loạn tiêu hóa

• Sorbitol không được hấp thụ hoàn toàn ở ruột non, do đó khi xuống ruột già, nó có thể bị lên men bởi vi khuẩn, tạo ra khí, gây đầy hơi, chướng bụng, đau quặn và tiêu chảy.

• Một lượng lớn Sorbitol có thể gây tiêu chảy thẩm thấu, rất nguy hiểm ở trẻ nhỏ và người lớn tuổi.

2. Ảnh hưởng đến hấp thu dinh dưỡng

• Khi bị tiêu chảy do Sorbitol, cơ thể mất nước và hấp thu kém các chất dinh dưỡng, dẫn đến suy dinh dưỡng, đặc biệt nếu sử dụng trong thời gian dài.

3. Không phù hợp cho trẻ nhỏ

• Nhiều nghiên cứu khuyến cáo không nên sử dụng Sorbitol cho trẻ dưới 1 tuổi, vì hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện.

• Trẻ có thể bị rối loạn điện giải, suy thận cấp nếu tiêu thụ một lượng lớn Sorbitol qua thực phẩm hay thuốc.

Vụ án kẹo rau củ Kera chứa Sorbitol gây hại cho trẻ em

Vụ việc gây chấn động dư luận

Tháng 3/2024, một loạt phụ huynh tại Việt Nam phản ánh việc con mình bị tiêu chảy, đau bụng, thậm chí phải nhập viện sau khi ăn kẹo rau củ Kera, một sản phẩm được quảng cáo là bổ sung chất xơ, giúp ăn ngon miệng cho trẻ nhỏ.

Phát hiện Sorbitol trong thành phần

Qua kiểm tra của cơ quan chức năng, phát hiện kẹo Kera có chứa Sorbitol nhưng không ghi rõ trên bao bì, vi phạm quy định về công bố thành phần thực phẩm.

• Trẻ em, đặc biệt dưới 3 tuổi, khi sử dụng sản phẩm này đã bị tiêu chảy cấp, mất nước, nguy hiểm đến tính mạng. Một số ca nhập viện đã được ghi nhận tại TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội.

• Bộ Y tế yêu cầu thu hồi toàn bộ sản phẩm Kera có chứa Sorbitol. Công ty sản xuất bị điều tra về hành vi gian lận trong công bố thành phần và vi phạm an toàn thực phẩm. Vụ án được coi là lời cảnh báo mạnh mẽ về việc kiểm soát chất phụ gia trong thực phẩm dành cho trẻ em.

Người tiêu dùng cần làm gì?

• Đọc kỹ thành phần sản phẩm, đặc biệt các loại kẹo, siro, thực phẩm chức năng dành cho trẻ.

• Không cho trẻ dưới 3 tuổi sử dụng các sản phẩm có chứa Sorbitol hoặc các loại polyol khác.

• Khi trẻ có biểu hiện tiêu chảy sau khi ăn thực phẩm lạ, cần đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Sorbitol tuy là chất tạo ngọt phổ biến nhưng không phù hợp cho mọi đối tượng. Vụ án kẹo rau củ Kera chứa Sorbitol là một minh chứng rõ ràng cho sự cần thiết của việc quản lý chặt chẽ thực phẩm chức năng, và trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc minh bạch thông tin sản phẩm.

Team Thaiduong-solution . 

Xem thêm bài viết về hóa học & đời đống (tại đây)